Elmas Hukuk ve Danışmanlık Bürosu

İŞÇİNİN KREŞ HAKKI VE KIDEM TAZMİNATI

Elmas Hukuk ve Danışmanlık Bürosu

İŞÇİNİN KREŞ HAKKI VE KIDEM TAZMİNATI

Yapılan bir istatistiki araştırmaya göre Türkiye’de 0-6 yaş aralığındaki çocukların %86,7’sine anneleri bakmaktadır. Çocuğa bakmayarak çalışma hayatına devam etmek isteyen kadınlar açısından ise kreş ücretlerinin karşılanamaması yahut aylık kazancının tamamına yakınını veya büyük bir oranını kreş bedeli yahut bakıcı parası olarak ödemesi sorunu ortaya çıkmaktadır.

İşverenin iş yerinde kreş açma yükümlülüğü nedir?

16/08/2013 tarihli ve 28737 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan "Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik’in “Tanımlar” başlıklı 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (d) bendinde “Yurt/Çocuk bakım yurdu/Kreş: 0-60 aylık çocuklar ile velisinin isteği üzerine ilkokula kaydı yapılmayan 60-66 aylık çocukların bakım ve eğitimlerinin yapıldığı yerleri,” şeklinde tanımlanmıştır. Yönetmelik’in “Oda ve yurt açma yükümlülüğü” başlıklı 13 üncü maddesinde;

(1) Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 100-150 kadın çalışanı olan işyerlerinde, emziren çalışanların çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine en çok 250 metre uzaklıkta EK-IV’te belirtilen şartları taşıyan bir emzirme odasının kurulması zorunludur.

(2) Yaşları ve medeni hâlleri ne olursa olsun, 150’den çok kadın çalışanı olan işyerlerinde, 0-6 yaşındaki çocukların bırakılması, bakımı ve emziren çalışanların çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine yakın EK-IV’te belirtilen şartları taşıyan bir yurdun kurulması zorunludur. Yurt, işyerine 250 metreden daha uzaksa işveren taşıt sağlamakla yükümlüdür.

(3) İşverenler, ortaklaşa oda ve yurt kurabilecekleri gibi, oda ve yurt açma yükümlülüğünü, kamu kurumlarınca yetkilendirilmiş yurtlarla yapacakları anlaşmalarla da yerine getirebilirler.

(4) Oda ve yurt açma yükümlülüğünün belirlenmesinde, işverenin belediye ve mücavir alan sınırları içinde bulunan tüm işyerlerindeki kadın çalışanların toplam sayısı dikkate alınır.

(5) Emzirme odası ve/veya yurt kurulması için gereken kadın çalışan sayısının hesabına erkek çalışanlar arasından çocuğunun annesi ölmüş veya velayeti babaya verilmiş olanlar da dâhil edilir. hükümleri bulunmaktadır. Buna göre işverenlerin, yaşları ve medeni hâlleri ne olursa olsun 150’den çok kadın çalışanı bulunması halinde 0-60 aylık çocuklar ile velisinin isteği üzerine ilkokula kaydı yapılmayan 60-66 aylık çocukların bakım ve eğitimleri için EK-IV’te belirtilen şartları taşıyan bir yurt kurması yükümlülüğü bulunmaktadır. Diğer taraftan işverenler, ortaklaşa oda ve yurt kurabilecekleri gibi, oda ve yurt açma yükümlülüğünü, kamu kurumlarınca yetkilendirilmiş yurtlarla yapacakları anlaşmalarla da yerine getirebilirler.

Buna göre ilgili düzenlemede oda ve yurtlar ile ilgili olarak işverene yükümlülük verilmiş olması ve giderlerinin tamamının işverenlerce karşılanacağının hükme bağlanmış olması nedeniyle bu yükümlülüğün hizmet alımı yoluyla yerine getirilmesi hâlinde kısmi de olsa çalışanlardan ücret talep edilemez. Maliye Bakanlığı tarafından konuyla ilgili yapılan değerlendirmeye göre yükümlülüğün kamu kurumları tarafından yetkilendirilmiş özel kreş ve çocuk yurtlarından hizmet alımı ile yerine getirilmesi hâlinde yapılacak ödemelerin, Gelir Vergisi Kanununun 40 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendi çerçevesinde safi kazancın tespitinde indirim konusu yapılmasının mümkün bulunduğu değerlendirilmektedir. Yargıtay kararlarında, kreş açma yükümlülüğünü yerine getirmeyen işveren karşısında işçinin iş sözleşmesini haklı nedenle fesih hakkı bulunduğu kaydediliyor.

Kreş olmaması işçi için haklı nedenle fesih sebebi

Kreş zorunluluğu bulunduğu halde işveren bu yükümlülüğünü getirmeyebiliyor. Bu tür durumlarda kadın çalışanlar açısından iş akdini fesih hakkı doğuyor. Yargıtay, 0-6 yaşında çocuğu bulunduğu halde işyerinde kreş yoksa veya işveren bu yükümlülüğünü diğer yollarla yerine getirmiyorsa, bu gerekçeyle iş akdini fesheden kadın çalışanları haklı buluyor. Yargıtay, 4857 sayılı İş Kanunu’nun işçinin haklı fesih hallerini düzenleyen 24. maddesinin II numaralı bendinin (f) alt bendinde yer alan “yahut çalışma şartları uygulanmazsa” şeklindeki ifadenin, kreş zorunluluğu gibi çalışma koşullarını da kapsadığına dikkat çekiyor.

Emsal Yargıtay Kararı

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 2015/5175 Esas ve 2016/19971 Karar sayılı dosyada bir banka çalışanı kadın, doğum izninde iken işverene ihtar çekerek kreş yükümlülüğünün yerine getirilmesini, aksi takdirde iş akdini haklı olarak feshedeceğini bildirdi. Banka, 4857 sayılı İş Kanunu’nda işçinin haklı fesih sebepleri arasında kreş açma zorunluluğu bulunmadığını, ihtarnameyi istifa beyanı olarak kabul ettiğini belirtti. Kadın bankacı daha sonra doğum izninin bitiminde işbaşı yapmak için gittiğinde de iş akdinin sona erdiği cevabı verildi. Yerel mahkeme de bankayı haklı buldu.

Ancak Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin kararında, söz konusu yönetmelik uyarınca belediye ve mücavir alan sınırları içindeki tüm iş yerlerinde 150’den fazla kadın çalışanı olan işverenin kreş açmasının zorunlu olduğu, kadın çalışanın işverene bu yükümlülüğünü yerine getirmesi için önceden ihtarda bulunduğu vurgulandı. Kararda, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 24. maddesinin II. bendinin (f) alt bendindeki hükme dikkat çekildi.

Önce İhtar Çekin!

Belediye ve mücavir alan sınırlarındaki iş yerlerinde toplam kadın çalışan sayısı 150’den fazla olan işverene bağlı olarak çalışan kadınların, kreş olmamasını iş akdini haklı fesih sebebi olarak göstermeden önce işverene ihtar çekerek süre vermesi gerekir. Aksi takdirde, haklı iken haksız duruma düşüp hem işini kaybedip, hem de kıdem tazminatını kaybederler.